បញ្ជីនៃបណ្តាប្រទេសកុម្មុយនិស្តបច្ចុប្បន្ននៅក្នុង ពិភពលោក

ក្នុងអំឡុងពេលនៃសហភាពសូវៀត (១៩២២-១៩៩១) បណ្តាប្រទេសកុម្មុយនិស្តអាចត្រូវបានគេរកឃើញនៅអឺរ៉ុបខាងកើតអាស៊ីនិងអាហ្វ្រិក។ ប្រជាជាតិទាំងនេះដូចជាសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនគឺជាអ្នកលេងសកលលោកនៅក្នុងសិទ្ធិរបស់ពួកគេ។ ប្រទេសកុម្មុយនិស្តផ្សេងទៀតដូចជាអាល្លឺម៉ង់ខាងកើតជាផ្កាយរណបសំខាន់របស់សហរដ្ឋអាមេរិកដែលបានដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់ប៉ុន្តែមិនមានទៀតទេ។

កុម្មុយនិស្តគឺទាំងប្រព័ន្ធនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ច។ គណបក្សកុម្មុយនិស្តមានអំណាចដាច់ខាតលើអភិបាលកិច្ចហើយការបោះឆ្នោតគឺជាកិច្ចការរបស់គណបក្សតែមួយ។ គណបក្សគ្រប់គ្រងប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចផងដែរហើយកម្មសិទ្ធិឯកជនគឺខុសច្បាប់ទោះបីលក្ខណៈច្បាប់កុម្មុយនិស្តនេះបានផ្លាស់ប្តូរនៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួនដូចជាប្រទេសចិនក៏ដោយ។



ផ្ទុយទៅវិញប្រទេសសង្គមនិយមជាទូទៅមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យជាមួយនឹងប្រព័ន្ធនយោបាយពហុបក្ស។ គណបក្សសង្គមនិយមមិនចាំបាច់កាន់អំណាចសម្រាប់គោលការណ៍សង្គមនិយមដូចជាសំណាញ់សុវត្ថិភាពសង្គមរឹងមាំនិងភាពជាម្ចាស់របស់រដ្ឋាភិបាលនៃឧស្សាហកម្មនិងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសំខាន់ៗដើម្បីជាផ្នែកមួយនៃរបៀបវារៈក្នុងស្រុករបស់ជាតិ។ មិនដូចកុម្មុយនីស្តទេកម្មសិទ្ធិឯកជនត្រូវបានលើកទឹកចិត្តនៅក្នុងប្រទេសសង្គមនិយមភាគច្រើន។

គោលការណ៍គ្រឹះនៃលទ្ធិកុម្មុយនិស្តត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅពាក់កណ្តាលទសវត្សឆ្នាំ ១៨០០ ដោយលោកខាលម៉ាក្សនិងហ្វ្រីដិនអេងដែលជាទស្សនវិទូខាងសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយរបស់អាឡឺម៉ង់ពីរនាក់។ ប៉ុន្តែវាមិនទាន់ដល់បដិវត្តរុស្ស៊ីឆ្នាំ ១៩១៧ ទេដែលប្រទេសកុម្មុយនិស្តមួយគឺសហភាពសូវៀតបានកើតមក។ នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី ២០ វាបង្ហាញថាកុម្មុយនិស្តអាចជំនួសលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលជាមនោគមវិជ្ជានយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចលេចធ្លោ។ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះមានតែប្រទេសកុម្មុយនិស្តចំនួន ៥ ប៉ុណ្ណោះដែលនៅសល់នៅក្នុងពិភពលោក។

ប្រទេសចិន (សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន)

លោកម៉ៅសេទុងបានកាន់កាប់ប្រទេសចិនក្នុងឆ្នាំ ១៩៤៩ និងបានប្រកាសប្រជាជាតិនេះថាជាសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនដែលជាប្រទេសកុម្មុយនិស្ត។ ប្រទេសចិននៅតែប្រកាន់ខ្ជាប់កុម្មុយនិស្តចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៤៩ ទោះបីកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចបានដំណើរការអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំក៏ដោយ។ ប្រទេសចិនត្រូវបានគេហៅថា“ ចិនក្រហម” ដោយសារតែការគ្រប់គ្រងរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តលើប្រទេស។

ប្រទេសចិនពិតជាមានគណបក្សនយោបាយក្រៅពីគណបក្សកុម្មុយនីស្តចិនហើយការបោះឆ្នោតបើកចំហត្រូវបានធ្វើឡើងនៅទូទាំងប្រទេស។ ទោះយ៉ាងណានោះបាននិយាយថា CPC មានការគ្រប់គ្រងលើការតែងតាំងនយោបាយទាំងអស់ហើយជាទូទៅមានការប្រឆាំងតិចតួចសម្រាប់គណបក្សកុម្មុយនីស្តដែលកំពុងកាន់អំណាច។

នៅពេលដែលប្រទេសចិនបានបើកចំហដល់ពិភពលោកទាំងមូលក្នុងប៉ុន្មានទសវត្សថ្មីៗនេះភាពខុសគ្នានៃទ្រព្យសម្បត្តិបានលុបបំបាត់គោលការណ៍ខ្លះនៃលទ្ធិកុម្មុយនីស្តហើយនៅឆ្នាំ ២០០៤ រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសនេះត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរដើម្បីទទួលស្គាល់កម្មសិទ្ធិឯកជន។

សាធារណរដ្ឋគុយបា

បដិវត្តមួយនៅឆ្នាំ ១៩៥៩ បានដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលគុយបាដោយលោកហ្វីដកាស្ត្រូនិងសហការីរបស់គាត់។ នៅឆ្នាំ ១៩៦១ គុយបាបានក្លាយជាប្រទេសកុម្មុយនិស្តពេញលេញនិងបានបង្កើតទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយសហភាពសូវៀត។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះសហរដ្ឋអាមេរិកបានដាក់បំរាមលើពាណិជ្ជកម្មទាំងអស់ជាមួយគុយបា។ នៅពេលដែលសហភាពសូវៀតដួលរលំក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ គុយបាត្រូវបានបង្ខំឱ្យស្វែងរកប្រភពថ្មីសម្រាប់ការឧបត្ថម្ភពាណិជ្ជកម្មនិងហិរញ្ញវត្ថុដែលប្រទេសនេះបានធ្វើជាមួយប្រទេសជាច្រើនរួមមានប្រទេសចិនបូលីវីនិងវេណេស៊ុយអេឡា។

ប្រទេសឡាវ (សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតឡាវ)

សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតឡាវជាផ្លូវការបានក្លាយជាប្រទេសកុម្មុយនិស្តក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ បន្ទាប់ពីបដិវត្តគាំទ្រដោយវៀតណាមនិងសហភាពសូវៀត។ ប្រទេសនេះធ្លាប់ជារាជាធិបតេយ្យ។ រដ្ឋាភិបាលរបស់ប្រទេសនេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងភាគច្រើនដោយឧត្តមសេនីយ៍យោធាដែលគាំទ្រប្រព័ន្ធឯកបក្សដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងឧត្តមគតិម៉ាក្សនិយម។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៨ ប្រទេសនេះបានចាប់ផ្តើមអនុញ្ញាតឱ្យមានកម្មសិទ្ធិឯកជនមួយចំនួនហើយវាបានចូលរួមជាមួយអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ ។


កូរ៉េខាងជើង (កូរ៉េខាងជើងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតប្រជាធិបតេយ្យកូរ៉េ)

ប្រទេសកូរ៉េដែលត្រូវបានកាន់កាប់ដោយប្រទេសជប៉ុនក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី ២ ត្រូវបានបែងចែកបន្ទាប់ពីសង្គ្រាមទៅជាភាគខាងជើងដែលត្រួតត្រាដោយរុស្ស៊ីនិងភាគខាងត្បូងកាន់កាប់ដោយអាមេរិក។ នៅពេលនោះគ្មាននរណាម្នាក់គិតថាភាគថាសនឹងស្ថិតស្ថេរឡើយ។

កូរ៉េខាងជើងមិនបានក្លាយជាប្រទេសកុម្មុយនិស្តទេរហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៤៨ នៅពេលដែលកូរ៉េខាងត្បូងប្រកាសឯករាជ្យពីកូរ៉េខាងជើងដែលប្រកាសអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ គាំទ្រដោយប្រទេសរុស្ស៊ីមេដឹកនាំកុម្មុយនិស្តកូរ៉េគីមអ៊ីលស៊ុងត្រូវបានតែងតាំងជាមេដឹកនាំប្រទេសថ្មី។

រដ្ឋាភិបាលកូរ៉េខាងជើងមិនចាត់ទុកខ្លួនឯងជាកុម្មុយនិស្តទេទោះបីរដ្ឋាភិបាលពិភពលោកភាគច្រើនធ្វើក៏ដោយ។ ផ្ទុយទៅវិញគ្រួសារគីមបានផ្សព្វផ្សាយម៉ាកកុម្មុយនិស្តផ្ទាល់ខ្លួនដោយផ្អែកលើគំនិតរបស់ជឺជឺ (ភាពខ្លួនទីពឹងខ្លួន) ។


ត្រូវបានណែនាំជាលើកដំបូងនៅពាក់កណ្តាលទសវត្សឆ្នាំ ១៩៥០ ជូជឺជំរុញអោយមានជាតិនិយមរបស់កូរ៉េដែលត្រូវបានបញ្ចូលនៅក្នុងការដឹកនាំរបស់ (និងការលះបង់ការគោរពចំពោះ) ពួកគីម។ ជូឆឺបានក្លាយជាគោលនយោបាយរដ្ឋផ្លូវការនៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៧០ និងត្រូវបានបន្តក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកគីមជុងអ៊ីលដែលបានស្នងតំណែងឪពុករបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ និងលោកគីមជុងអ៊ុនដែលបានឡើងកាន់អំណាចនៅឆ្នាំ ២០១១ ។

ក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសនេះត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរដើម្បីលុបរាល់ការលើកឡើងនៃឧត្តមគតិម៉ាក្សនិយមនិងលេនីននិយមដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃលទ្ធិកុម្មុយនិស្តហើយពាក្យកុម្មុយនិស្តក៏ត្រូវបានដកចេញដែរ។

វៀតណាម (សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម)

ប្រទេសវៀតណាមត្រូវបានគេចែកជាសន្និសិទនៅឆ្នាំ ១៩៥៤ ដែលបន្តបន្ទាប់ពីសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទីមួយ។ នៅពេលដែលការបែងចែកត្រូវបានគេសន្មតថាជាបណ្តោះអាសន្នវៀតណាមខាងជើងបានក្លាយជាកុម្មុយនិស្តនិងគាំទ្រដោយសហភាពសូវៀតខណៈដែលវៀតណាមខាងត្បូងមានប្រជាធិបតេយ្យនិងគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។


បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមអស់រយៈពេលពីរទសវត្សផ្នែកទាំងពីរនៃប្រទេសវៀតណាមត្រូវបានបង្រួបបង្រួមហើយនៅឆ្នាំ ១៩៧៦ វៀតណាមដែលជាប្រទេសបង្រួបបង្រួមបានក្លាយជាកុម្មុយនិស្ត។ ដូចបណ្តាប្រទេសកុម្មុយនិស្តដទៃទៀតដែរប្រទេសវៀតណាមក្នុងប៉ុន្មានទសវត្សថ្មីៗនេះបានឆ្ពោះទៅរកសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារដែលបានឃើញនូវឧត្តមគតិសង្គមនិយមរបស់ខ្លួនដែលត្រូវបានផ្គត់ផ្គង់ដោយមូលធននិយម។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើឱ្យមានទំនាក់ទំនងធម្មតាជាមួយប្រទេសវៀតណាមក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៥ ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកប្រធានាធិបតី Bill Clinton.។

ប្រទេសដែលមានគណបក្សកុម្មុយនីស្តគ្រប់គ្រង

ប្រទេសជាច្រើនដែលមានគណបក្សនយោបាយច្រើនមានមេដឹកនាំដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយគណបក្សកុម្មុយនីស្តរបស់ប្រទេសរបស់ពួកគេ។ ប៉ុន្តែរដ្ឋទាំងនេះមិនត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាកុម្មុយនិស្តពិតប្រាកដនោះទេដោយសារតែវត្តមានរបស់គណបក្សនយោបាយផ្សេងទៀតហើយដោយសារតែគណបក្សកុម្មុយនិស្តនេះមិនត្រូវបានផ្តល់អំណាចពិសេសដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ នេប៉ាល់  ហ្គីយ៉ាណា និង ម៉ុលដាវី សុទ្ធតែមានគណបក្សកុម្មុយនិស្តដែលកំពុងកាន់អំណាចក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ។

ប្រទេសសង្គមនិយម

ខណៈពេលដែលពិភពលោកមានតែប្រទេសកុម្មុយនិស្តចំនួន ៥ ប្រទេសប្រទេសសង្គមនិយមគឺមានលក្ខណៈធម្មតា - ប្រទេសដែលមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញរួមមានសេចក្តីថ្លែងអំពីការការពារនិងការគ្រប់គ្រងវណ្ណៈកម្មករ។ រដ្ឋសង្គមនិយមរួមមាន
ព័រទុយហ្កាល់ (Portugal)
 ស្រីលង្កា (Sri Lanka)
ឥណ្ឌា (India)
ហ្គីណេ (Guinea) 
ប៊ីសៅ (Bissau) និង តង់ហ្សានី (Tanzania)
ប្រទេសទាំងនេះភាគច្រើនមានប្រព័ន្ធនយោបាយពហុបក្សដូចជាឥណ្ឌាហើយប្រទេសមួយចំនួនទៀតកំពុងធ្វើសេរីភាវូបនីយកម្មសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគេដូចជាព័រទុយហ្កាល់។