ពាក្យថាសទ្ធាមានន័យថាជាបញ្ញាពិចារណារួចហើយសុំជឿ។ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូទ្រង់ត្រាស់ថា៖
- ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយអ្នកចូលចូលមកស្តាប់ តថាគតហើយពិចា រណារួចហើយប្រតិបត្តិឪ្យឃើញថាបានលទ្ធផលហើយសុំអ្នកទាំយឡាយជឿចុះ។អ្នកទាំងឡាយត្រូវយកបញ្ញាមករិះគិតឪ្យបានសព្វគ្រប់ចំពោះពាក្យដែលអ្នកទាំងអស់គ្នាបានស្តាប់បានលឺពីសំណាក់បុគ្គលណាម្នាក់។បើអ្នកទាំងឡាយចេះតែជឿដោយគ្មានការពិចារណានោះ លទ្ធផលនៃការជឿរបស់អ្នកនឹងទៅជាអាសារឥតការជាក់មិនខានឡើយ។ការដែលអ្នកទាំងឡាយជឿខុសនឹងនាំមកនូវការយល់ខុស ការយល់ខុសនឹងនាំមកនូវការពិចារណាត្រិះរិះគិតក៏ខុសផងដែរការត្រិះរិះខុសនឹងនាំមកនូវការនិយាយខុសការនិយាយខុសនឹងនាំមក នូវការធ្វើក៏ខុសដែរការចិញ្ចឹមជីវិតក៏ខុស ការព្យាយាមក៏ខុសការតាំងចិត្តក៏ខុសការធ្វើសមាធិក៏ខុសរហូតដល់ការប្រឹងប្រែរបស់អ្នក ទាំងឡាយក៏ដល់នូវការខាតបង់ពេលវេលានិងធនធានទៀតផង។សទ្ធាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាមានន័យថាការជឿទៅលើហេតុផលដែលសមរម្យមានតិកតាងច្បាស់លាស់មិនលាក់លៀមបន្លំផ្សំនិងការបោកប្រាស់។តើសទ្ធាយ៉ាងម៉េចដែលចំជាសទ្ធារបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា?សទ្ធាក្នុង មាន៤យ៉ាងគឺ៖
១.កម្មសទ្ធាការជឿទៅលើទង្វើសព្វបែបយ៉ាងរបស់ខ្លួនឯងទាំងខាងផ្លូវកាយផ្លូវវាចានិងផ្លូវចិត្ត។ទោះជាកម្មធ្វើនៅទីកំបាំងឬទីវាលក៏ដោយ តែកម្មទាំងនោះវាចូលទៅជ្រកក្នុងមនោវិញ្ញាណរបស់យើងហើយអាស្រ័យនៅក្នុងខួរក្បាលយើងរហូតដល់អសង្ខ័យជាតិមិនបាត់បង់ទៅណា តាមរូបរាង្គកាយយើងឡើយ។មានឪកាសកម្មនៅចេញមកឪ្យផលតាមសមគួរនិងទង្វើររបស់ខ្ឡួនដោយគ្មាននណាម្នាក់ប្រគល់ឪ្យឡើយ។
២.វិបាកសទ្ធាការជឿទៅលើលទ្ថផលដែលយើងទទួលបានទោះជាអាក្រក់ល្អមានក្រខ្វះខាតក៏យើងមិនមានអាក់អន់ស្រពន់ចិត្តអ្វី ចំពោះអ្នកណាដែរមានឪពុកម្តាយ ឬក៏អាទិទេពណាមួយនោះទេអ្វីៗគឺកើតមានកំណើតអំពីខ្លួនឯងទាំងអស់មានតែការខំព្យាយាម បំពេញការងាររៀនសូត្រនិងសេចក្តីល្អដើម្បីកែឆ្នៃនិងត្រួសត្រាយផ្លូវទៅរកសេចក្តីល្អ។
៣.កម្មសកតាសទ្ធាគឺកម្មជារបស់ខ្លួនគ្មាននណាចែកឬផ្តល់ឪ្យនោះទេគឺថាខ្លួនយើងអ្នកធ្វើគឺខ្លួនយើងអ្នកទទួល។មាតាបិតាគ្រាន់តែបាន ផ្តល់ឪ្យយើងបានត្រឹមតែរូបកាយតែចិត្តវិញ្ញាណវាសនាកម្មផ្សេងៗគឺជាកំណប់ព្រេងដែលយើងបានសន្សំទុកអស់កាលដ៏យូរមកហើយ បូកផ្សំនិងបច្ចុប្បន្នកម្មរបស់យើងផងរួមបញ្ចូលគ្នាចេញជាលទ្ធផលឪ្យយើងឃើញក្នុងពេលឥឡូវនេះ។
៤.តថាគតពោធិសទ្ធការជឿការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្កុដត្រៃភពថាជាបុគ្គលឯកជាបរមគ្រូក្នុងលោករកបុគ្គលណាមួយ មកប្រៀបពុំបាន។ ព្រោះដោយសារទ្រង់ត្រាស់សំដែងនូវមគ្គបដិបទាជាផ្លូវឆ្លងចាកលោកទាំង៣គឺ៖
កម្មលោក(លោកដែលជោគ ជាំទៅដោយកម្មគុណ)
៥.មានរូបសម្លេង ក្លិនរស ផោតព្វនិង ធម្មារម្មណ៍)រូបលោក(លោកដែលជាប់ជំពាក់ដោយរូបមានព្រហ្ម លោកជាដើម)អរូបលោក(សភាពឬទីស្ថានដែលមិនមានរូបសំដៅដល់មនោគតិដែលត្រាចរង្គត់រកទីជំរកគ្មាន អរូបព្រហ្ម)។ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ ព្រះអង្គបានរកឃើញនូវផ្លូវដ៏ប្រសើរឆ្ពោះទៅដល់ការអស់ទៅនូវកងកិលេសាសវកសព្វបែបយ៉ាងចំពោះព្រះអង្គហើយសំដែងនូវមគ្គធម៌ទាំង ធ្វើឪ្យសត្វលោក១ភាគធំបានរួចចាកទុក្ខនិង១ភាគធំទៀតកំពុងព្យាយាមតាមមគ្គារបស់ព្រះអង្គហើយនិងបានរួចចាកទុក្ខក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន និងអនាគត។ អ្នកប្រាជ្ញពិភពលោកមួយចំនួនធំកំពុងតែស្រាវជ្រាវរាវរកនិងដកពិសោធន៍ចំពោះពុទ្ធដិការដែលជាបរមពុទ្ធោវាទដ៏មានអត្ថន័យ ខ្លឹមសារលក្ខណៈវិទ្យាសាស្រ្តនិយមនិងអត្ថដល់សត្វលោកក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននិងទៅអនាគតយ៉ាងមានប្រសិទ្ធិភាពបំផុតសម្រាប់សន្តិភាព និងស្ថេរភាពក្នុងពិភពលោកយើងទាំងមូលនេះ។ ព្រោះអ្នកស្រវជ្រាវបានពន្យល់និងអត្ថាធិប្បាយថាព្រះពុទ្ធសាសនាមិនដែលមានប្រវត្តិ សង្រ្គាមសំលាប់រង្គាលដោយសារបុព្វហេតុសាសនាឡើយ។ សទ្ធាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានេះមានបរិយាយវែងឆ្ងាយណាស់ក្នុងគុម្ពីរព្រះត្រៃបិដកតែទីនេះគ្រាន់តែជាចំណែកដ៏សែនតូចមួយប៉ុណ្ណឹង។
- ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយអ្នកចូលចូលមកស្តាប់ តថាគតហើយពិចា រណារួចហើយប្រតិបត្តិឪ្យឃើញថាបានលទ្ធផលហើយសុំអ្នកទាំយឡាយជឿចុះ។អ្នកទាំងឡាយត្រូវយកបញ្ញាមករិះគិតឪ្យបានសព្វគ្រប់ចំពោះពាក្យដែលអ្នកទាំងអស់គ្នាបានស្តាប់បានលឺពីសំណាក់បុគ្គលណាម្នាក់។បើអ្នកទាំងឡាយចេះតែជឿដោយគ្មានការពិចារណានោះ លទ្ធផលនៃការជឿរបស់អ្នកនឹងទៅជាអាសារឥតការជាក់មិនខានឡើយ។ការដែលអ្នកទាំងឡាយជឿខុសនឹងនាំមកនូវការយល់ខុស ការយល់ខុសនឹងនាំមកនូវការពិចារណាត្រិះរិះគិតក៏ខុសផងដែរការត្រិះរិះខុសនឹងនាំមកនូវការនិយាយខុសការនិយាយខុសនឹងនាំមក នូវការធ្វើក៏ខុសដែរការចិញ្ចឹមជីវិតក៏ខុស ការព្យាយាមក៏ខុសការតាំងចិត្តក៏ខុសការធ្វើសមាធិក៏ខុសរហូតដល់ការប្រឹងប្រែរបស់អ្នក ទាំងឡាយក៏ដល់នូវការខាតបង់ពេលវេលានិងធនធានទៀតផង។សទ្ធាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាមានន័យថាការជឿទៅលើហេតុផលដែលសមរម្យមានតិកតាងច្បាស់លាស់មិនលាក់លៀមបន្លំផ្សំនិងការបោកប្រាស់។តើសទ្ធាយ៉ាងម៉េចដែលចំជាសទ្ធារបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា?សទ្ធាក្នុង មាន៤យ៉ាងគឺ៖
១.កម្មសទ្ធាការជឿទៅលើទង្វើសព្វបែបយ៉ាងរបស់ខ្លួនឯងទាំងខាងផ្លូវកាយផ្លូវវាចានិងផ្លូវចិត្ត។ទោះជាកម្មធ្វើនៅទីកំបាំងឬទីវាលក៏ដោយ តែកម្មទាំងនោះវាចូលទៅជ្រកក្នុងមនោវិញ្ញាណរបស់យើងហើយអាស្រ័យនៅក្នុងខួរក្បាលយើងរហូតដល់អសង្ខ័យជាតិមិនបាត់បង់ទៅណា តាមរូបរាង្គកាយយើងឡើយ។មានឪកាសកម្មនៅចេញមកឪ្យផលតាមសមគួរនិងទង្វើររបស់ខ្ឡួនដោយគ្មាននណាម្នាក់ប្រគល់ឪ្យឡើយ។
២.វិបាកសទ្ធាការជឿទៅលើលទ្ថផលដែលយើងទទួលបានទោះជាអាក្រក់ល្អមានក្រខ្វះខាតក៏យើងមិនមានអាក់អន់ស្រពន់ចិត្តអ្វី ចំពោះអ្នកណាដែរមានឪពុកម្តាយ ឬក៏អាទិទេពណាមួយនោះទេអ្វីៗគឺកើតមានកំណើតអំពីខ្លួនឯងទាំងអស់មានតែការខំព្យាយាម បំពេញការងាររៀនសូត្រនិងសេចក្តីល្អដើម្បីកែឆ្នៃនិងត្រួសត្រាយផ្លូវទៅរកសេចក្តីល្អ។
៣.កម្មសកតាសទ្ធាគឺកម្មជារបស់ខ្លួនគ្មាននណាចែកឬផ្តល់ឪ្យនោះទេគឺថាខ្លួនយើងអ្នកធ្វើគឺខ្លួនយើងអ្នកទទួល។មាតាបិតាគ្រាន់តែបាន ផ្តល់ឪ្យយើងបានត្រឹមតែរូបកាយតែចិត្តវិញ្ញាណវាសនាកម្មផ្សេងៗគឺជាកំណប់ព្រេងដែលយើងបានសន្សំទុកអស់កាលដ៏យូរមកហើយ បូកផ្សំនិងបច្ចុប្បន្នកម្មរបស់យើងផងរួមបញ្ចូលគ្នាចេញជាលទ្ធផលឪ្យយើងឃើញក្នុងពេលឥឡូវនេះ។
៤.តថាគតពោធិសទ្ធការជឿការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្កុដត្រៃភពថាជាបុគ្គលឯកជាបរមគ្រូក្នុងលោករកបុគ្គលណាមួយ មកប្រៀបពុំបាន។ ព្រោះដោយសារទ្រង់ត្រាស់សំដែងនូវមគ្គបដិបទាជាផ្លូវឆ្លងចាកលោកទាំង៣គឺ៖
កម្មលោក(លោកដែលជោគ ជាំទៅដោយកម្មគុណ)
៥.មានរូបសម្លេង ក្លិនរស ផោតព្វនិង ធម្មារម្មណ៍)រូបលោក(លោកដែលជាប់ជំពាក់ដោយរូបមានព្រហ្ម លោកជាដើម)អរូបលោក(សភាពឬទីស្ថានដែលមិនមានរូបសំដៅដល់មនោគតិដែលត្រាចរង្គត់រកទីជំរកគ្មាន អរូបព្រហ្ម)។ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ ព្រះអង្គបានរកឃើញនូវផ្លូវដ៏ប្រសើរឆ្ពោះទៅដល់ការអស់ទៅនូវកងកិលេសាសវកសព្វបែបយ៉ាងចំពោះព្រះអង្គហើយសំដែងនូវមគ្គធម៌ទាំង ធ្វើឪ្យសត្វលោក១ភាគធំបានរួចចាកទុក្ខនិង១ភាគធំទៀតកំពុងព្យាយាមតាមមគ្គារបស់ព្រះអង្គហើយនិងបានរួចចាកទុក្ខក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន និងអនាគត។ អ្នកប្រាជ្ញពិភពលោកមួយចំនួនធំកំពុងតែស្រាវជ្រាវរាវរកនិងដកពិសោធន៍ចំពោះពុទ្ធដិការដែលជាបរមពុទ្ធោវាទដ៏មានអត្ថន័យ ខ្លឹមសារលក្ខណៈវិទ្យាសាស្រ្តនិយមនិងអត្ថដល់សត្វលោកក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននិងទៅអនាគតយ៉ាងមានប្រសិទ្ធិភាពបំផុតសម្រាប់សន្តិភាព និងស្ថេរភាពក្នុងពិភពលោកយើងទាំងមូលនេះ។ ព្រោះអ្នកស្រវជ្រាវបានពន្យល់និងអត្ថាធិប្បាយថាព្រះពុទ្ធសាសនាមិនដែលមានប្រវត្តិ សង្រ្គាមសំលាប់រង្គាលដោយសារបុព្វហេតុសាសនាឡើយ។ សទ្ធាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានេះមានបរិយាយវែងឆ្ងាយណាស់ក្នុងគុម្ពីរព្រះត្រៃបិដកតែទីនេះគ្រាន់តែជាចំណែកដ៏សែនតូចមួយប៉ុណ្ណឹង។
