សទ្ធាក្នុងព្រះពុទ្

ពាក្យថាសទ្ធាមានន័យថាជាបញ្ញាពិចារណារួចហើយសុំជឿ។ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូទ្រង់ត្រាស់ថា៖​

- ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយអ្នកចូលចូលមកស្តាប់ តថាគតហើយពិចា រណារួចហើយប្រតិបត្តិឪ្យឃើញថាបានលទ្ធផលហើយសុំអ្នកទាំយឡាយជឿចុះ។អ្នកទាំងឡាយត្រូវយកបញ្ញាមករិះគិតឪ្យបានសព្វគ្រប់ចំពោះពាក្យដែលអ្នកទាំងអស់គ្នាបានស្តាប់បានលឺពីសំណាក់បុគ្គលណាម្នាក់។បើអ្នកទាំងឡាយចេះតែជឿដោយគ្មានការពិចារណានោះ លទ្ធផលនៃការជឿរបស់អ្នកនឹងទៅជាអាសារឥតការជាក់មិនខានឡើយ។​ការដែលអ្នកទាំងឡាយជឿខុសនឹងនាំមកនូវការយល់ខុស ការយល់ខុសនឹងនាំមកនូវការពិចារណាត្រិះរិះគិតក៏ខុសផងដែរ​ការត្រិះរិះខុសនឹងនាំមកនូវការនិយាយខុស​ការនិយាយខុសនឹងនាំមក នូវការធ្វើក៏ខុសដែរ​ការចិញ្ចឹមជីវិតក៏ខុស ​ការព្យាយាមក៏ខុស​ការតាំងចិត្តក៏ខុស​ការធ្វើសមាធិក៏ខុសរហូតដល់ការប្រឹងប្រែរបស់អ្នក ទាំងឡាយក៏ដល់នូវការខាតបង់ពេលវេលានិងធនធានទៀតផង។សទ្ធាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាមានន័យថាការជឿទៅលើហេតុផលដែលសមរម្យមានតិកតាងច្បាស់លាស់មិនលាក់លៀមបន្លំផ្សំនិងការបោកប្រាស់។តើសទ្ធាយ៉ាងម៉េចដែលចំជាសទ្ធារបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា?សទ្ធាក្នុង មាន៤យ៉ាងគឺ៖​

១​.កម្មសទ្ធា​ការជឿទៅលើទង្វើសព្វបែបយ៉ាងរបស់ខ្លួនឯងទាំងខាងផ្លូវកាយផ្លូវវាចានិងផ្លូវចិត្ត។ទោះជាកម្មធ្វើនៅទីកំបាំងឬទីវាលក៏ដោយ តែកម្មទាំងនោះវាចូលទៅជ្រកក្នុងមនោវិញ្ញាណរបស់យើងហើយអាស្រ័យនៅក្នុងខួរក្បាលយើងរហូតដល់អសង្ខ័យជាតិមិនបាត់បង់ទៅណា តាមរូបរាង្គកាយយើងឡើយ។​មានឪកាសកម្មនៅចេញមកឪ្យផលតាមសមគួរនិងទង្វើររបស់ខ្ឡួនដោយគ្មាននណាម្នាក់ប្រគល់ឪ្យឡើយ។ 

២​.វិបាកសទ្ធា​​ការជឿទៅលើលទ្ថផលដែលយើងទទួលបានទោះជាអាក្រក់ល្អ​មានក្រ​ខ្វះខាតក៏យើងមិនមានអាក់អន់ស្រពន់ចិត្តអ្វី ចំពោះអ្នកណាដែរមានឪពុក​ម្តាយ ឬក៏អាទិទេពណាមួយនោះទេអ្វីៗគឺកើតមានកំណើតអំពីខ្លួនឯងទាំងអស់​មានតែការខំព្យាយាម បំពេញការងាររៀនសូត្រនិងសេចក្តីល្អដើម្បីកែឆ្នៃនិងត្រួសត្រាយផ្លូវទៅរកសេចក្តីល្អ។ 

៣​.កម្មសកតាសទ្ធា​គឺកម្មជារបស់ខ្លួនគ្មាននណាចែកឬផ្តល់ឪ្យនោះទេគឺថាខ្លួនយើងអ្នកធ្វើគឺខ្លួនយើងអ្នកទទួល។មាតាបិតាគ្រាន់តែបាន ផ្តល់ឪ្យយើងបានត្រឹមតែរូបកាយ​តែចិត្តវិញ្ញាណវាសនាកម្មផ្សេងៗគឺជាកំណប់ព្រេងដែលយើងបានសន្សំទុកអស់កាលដ៏យូរមកហើយ បូកផ្សំនិងបច្ចុប្បន្នកម្មរបស់យើងផងរួមបញ្ចូលគ្នាចេញជាលទ្ធផលឪ្យយើងឃើញក្នុងពេលឥឡូវនេះ។ 

៤.​តថាគតពោធិសទ្ធ​​ការជឿការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្កុដត្រៃភពថាជាបុគ្គលឯកជាបរមគ្រូក្នុងលោករកបុគ្គលណាមួយ មកប្រៀបពុំបាន។ ព្រោះដោយសារទ្រង់ត្រាស់សំដែងនូវមគ្គបដិបទាជាផ្លូវឆ្លងចាកលោកទាំង៣គឺ៖

កម្មលោក(លោកដែលជោគ ជាំទៅដោយកម្មគុណ)

៥​.មានរូប​សម្លេង ​ក្លិន​រស ផោតព្វ​និង ធម្មារម្មណ៍)​រូបលោក(លោកដែលជាប់ជំពាក់ដោយរូបមានព្រហ្ម លោកជាដើម)អរូបលោក(សភាពឬទីស្ថានដែលមិនមានរូបសំដៅដល់មនោគតិដែលត្រាចរង្គត់រកទីជំរកគ្មាន អរូបព្រហ្ម)។​ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ ព្រះអង្គបានរកឃើញនូវផ្លូវដ៏ប្រសើរឆ្ពោះទៅដល់ការអស់ទៅនូវកងកិលេសាសវកសព្វបែបយ៉ាងចំពោះព្រះអង្គហើយសំដែងនូវមគ្គធម៌ទាំង ធ្វើឪ្យសត្វលោក១ភាគធំបានរួចចាកទុក្ខនិង១ភាគធំទៀតកំពុងព្យាយាមតាមមគ្គារបស់ព្រះអង្គហើយនិងបានរួចចាកទុក្ខក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន និងអនាគត។ អ្នកប្រាជ្ញពិភពលោកមួយចំនួនធំកំពុងតែស្រាវជ្រាវរាវរកនិងដកពិសោធន៍ចំពោះពុទ្ធដិការដែលជាបរមពុទ្ធោវាទដ៏មានអត្ថន័យ ខ្លឹមសារលក្ខណៈវិទ្យាសាស្រ្តនិយមនិងអត្ថដល់សត្វលោកក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននិងទៅអនាគតយ៉ាងមានប្រសិទ្ធិភាពបំផុតសម្រាប់សន្តិភាព និងស្ថេរភាពក្នុងពិភពលោកយើងទាំងមូលនេះ។ ព្រោះអ្នកស្រវជ្រាវបានពន្យល់និងអត្ថាធិប្បាយថាព្រះពុទ្ធសាសនាមិនដែលមានប្រវត្តិ សង្រ្គាមសំលាប់រង្គាលដោយសារបុព្វហេតុសាសនាឡើយ។ សទ្ធាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានេះមានបរិយាយវែងឆ្ងាយណាស់ក្នុងគុម្ពីរព្រះត្រៃបិដកតែទីនេះគ្រាន់តែជាចំណែកដ៏សែនតូចមួយប៉ុណ្ណឹង។

Read »

ទុក្ខធំៗមានដូចជា ៖

ទុក្ខធំៗមានដូចជា ៖

• ជាតិទុក្ខ ទុក្ខព្រោះមានកំណើត (តាំងពីរនៅក្នុងផ្ទៃម្តាយ)
• ព្យាធិទុក្ខ ទុក្ខព្រោះមានជម្ងឺផ្សេងៗមកបៀតបៀន ទុក្ខព្រោះសេចក្ដីប្រកាន់
• ជរាទុក្ខ ទុក្ខព្រោះចាស់គ្រាំគ្រា
• មរណទុក្ខ ទុក្ខព្រោះសេចក្តីស្លាប់ (ឈឺចុកចាប់ខ្លាំងនៅពេលជិតស្លាប់) ។

បច្ច័យបួននៅរបស់ព្រះពុទ្ធមានដូចជា ៖

• ចីវបច្ច័យ សំដៅលើសំពត់សម្រាប់គ្រងលើរូបកាយ
• បិណ្ឌបាតបច្ច័យ សំដៅលើម្ហូបអាហារគ្រឿងឧបភោគ
• សេនាសនបច្ច័យ សំដៅលើកន្លែងគង់នៅឬសំភារៈសម្រាក
• គិលានភេសជ្ជៈបច្ច័យ សំដៅលើឳសថព្យាបាលរោគឬថ្នាំ ។

ការរក្សាសីលធម៌ប្រាំរបស់ព្រះពុទ្ធមានដូចជា ៖

• បាណាតិបាតា ៖ វៀរចាកការសម្លាប់ជីវិតមនុស្សសត្វ
• អទ្និនាទានា ៖ វៀរចាកការលួចទ្រព្យគេ
• កាមេសុមិច្ចាឆារា ៖ វៀរចាកការប្រព្រឹត្តខុសផ្លូវកាម
• មុសាវាទា ៖ មិននិយាយកុហក
• សុរាមេរយ ៖ មិនផឹកគ្រឿងស្រវឹង ។

Read »

អរិយសច្ចធម៌ ៤យ៉ាងរបស់ព្រះពុទ្ធមានអ្វីខ្លះ និងអត្ថន័យយ៉ាងណាដែរ ?

អរិយសច្ចៈធម៌៤ យ៉ាងរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា មានដូចជា៖

ក. ទុក្ខអរិយសច្ចៈ គឺជាទុក្ខដែលមានសភាពពិតដែលមនុស្សទាំងអស់ មិនអាចចៀសផុត គ្រាន់តែខុសគ្នាត្រង់អ្នកខ្លះមានទុក្ខតិច អ្នកខ្លះមានទុក្ខច្រើនប៉ុននោះដូចជា៖

• ជាតិទុក្ខ គឺជាទុក្ខព្រោះមានកំណើតគឺមានចាប់តាំងពីនៅក្នុងផ្ទៃម្តាយមកម៉្លេះ ។
• ជរាទុក្ខ គឺទុក្ខព្រោះចាស់ទ្រុឌទ្រោម គ្រាំគ្រា ព្យាធិទុក្ខ គឺទុក្ខព្រោះឈឺរឺមានជំងឺផ្សេងៗមកបៀតបៀន
• មរណទុក្ខ គឺទុក្ខព្រោះស្លាប់ ព្រោះមានការចុកចាប់រឺពិបាកខ្លាំងនៅពេលស្លាប់
• សោកបរិទេវទុក្ខ រឺ ទោមនស្សបាឃាសាទុក្ខ គឺទុក្ខព្រោះតែការយំសោក ខ្សឹមខ្សួល តូចចិត្ត រឺចង្អៀតចង្អល់ចិត្តដោយការមិនសំរេចបំណងណាមួយ ព្រាត់ប្រាស់និរាសបងប្អួន រឺឪពុកម្តាយ.... ។

ខ. សមុទឃអរិយសច្ចៈ គឺទុក្ខជាសេក្តីពិតដែលកើតឡើងមកពីហេតុរឺ ឬសគល់ពិតប្រាកដ ។ រីឯហេតុដែលនាំអោយមានទុក្ខមាន២ធំគឺ៖

សណ្ហា និង អវិជ្ជាគឺសំដៅលើ៖

· អវិជ្ជា ជាហេតុមកពីការមិនដឹង រឺមិនយល់ពីប្រភពនៃទុក្ខ

· តណ្ហា ជាចំនង់ចង់បានអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងមាន៖

កាមតណ្ហា គឺចំនង់ក្នុងកាម ៥យ៉ាងមានរូប សំលេង...

ភវតណ្ហា គឹចំនុចក្នុងភាព ដោយចង់កើតជាទេពព្រហ្មមានរូបដើម ។

វិភវតណ្ហា គឹចំនង់ចង់ទៅកើតក្នុងអរូបភាព ដោយយល់ថាជាកន្លែងបរមសុខ ។

គ. នរោធអរិយសច្ចៈ គឺជាសភាពពិតនៃការលំបាកទុក្ខដោយបំបាត់ អវិជ្ជាដែលជាប្រភពដើមនៃទុក្ខ ហើយគន្លងនៃការរំលត់ទុក្ខគឺ និព្វាន

ឃ. មគ្គសច្ចៈអរិយសច្ចៈរឺធដ្ឋង្គិកមគ្គ គឺផ្លូវ រឹមធ្យយោបាយនាំអោយផុតតទុក្ខជាសេចក្តីពិត ។ ដើម្បីរមលត់ទុក្ខ ហើយបាននាំទៅដល់និព្វាន ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសំដែងបញ្ចាក់ថា មនុស្សួទាំងអស់ត្រូវប្រកាន់យយកផ្លូវកណ្តាលគឺ មជ្ឈិមាបដិទា ហើយប្រតិបត្តិយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវមគ្គៈ៨យ៉ាងដូចជា៖

+ សម្មាទិដ្ឋិ គឺជាការយល់ឃើញត្រូវយល់ឃើញពិតនូវសភាវធម៌ទាំងពួង រឺឃើញតាមអរិយសច្ចៈទាំង៤ ហើយពេញចិត្ត និងយល់ព្រមប្រតិបត្តិតាមផ្លូវត្រូវដើម្បីបំបាត់អវិជ្ជា និងតណ្ហាជាដើម  ។

+  សម្មាសង្កប្ប គឺជាការត្រិះរិះត្រូវក្នុងការ មិនព្យាបាទ មិនបៀតបៀនចំពោះមនុស្សសត្វ ។ ការត្រិះរិះបានត្រឹមត្រូវ គឺជាផលដែលនាំអោយយើងជួបប្រទះនិងសេចក្តីសុខ  ។

+  សាមា្មវាចា គឺជាវាចាត្រឹមត្រូវ ដែលធ្វើអោយយើងអាចវៀចាកចីទុច្ចរិត៤យ៉ាងគឹ ៖

• មុសាវាទ ( ពាក្យមិនពិត )
• បិសុនាវាទ ( ពាក្យស៊កសៀតញុះញង់ បំបែកបំបាក់ )
• ជរវាទ ( ពាក្យជេរប្រទេច ត្មិះដៀលដៀមដាម )
• សម្ជប្បលាវាទ ( ពាក្យផ្តេសផ្តាស ឡេះឡោះកំប្លែង លេងសើចឥតប្រយោជន៍ជាដើម )
• សម្មាកម្មន្ត គឹការប្រកបការងារត្រូវប្រប្រព្រឹត្តតែអំពើល្អ សុចរិត វៀចាកកាទុច្ចរិត ៣ យ៉ាងគឺ៖ បាណា ( កាមិនសំលាប់សត្វ មានជីវីត ), អទិន្នា ( ការមិនលួចទ្រព្យអ្នកដទៃ ) , កាមេ ( ការមិនប្រព្រឹត្តលួចប្រពន្ធកូន របស់គេខុសនឹងច្បាប់ ) ។

+ សម្មាអាជិវៈ គឹការប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវីតត្រូវដោយវៀចាកការមិនប្រព្រឹត្តក្នុងការចិញ្ចឹមជីវីតដោយខុសគន្លងធម៌និងច្បាប់សង្គមដូចជាការលួចប្លន់ទ្រព្យសម្បត្តិ អ្នកដទៃ ធ្វើទំនួញទុច្ចរិតជាដើម ។

+ សម្មាវាយាម គឺជាការព្យាយាមត្រូវដោយព្យាយាមខាងផ្លូវចិត្តគំនិត ចៀសវាងការប្រព្រឹត្តអំពើអកុសលរឺសៅហ្មងកើតឡើងក្នុងសន្តានចិត្តនិងព្យាយាមខាងផ្លូវកាយប្រព្រឹត្តតែអំពើល្អមិនប្រព្រឹត្តគ្រឿងញៀន​រឺ មិនអោយឆ្លងជំងឺកាមរោគ និងអេដស៍ជាដើម ។

+ សម្មាសតិ គឺជារលឹកឃើញត្រូវដោយរលឹកនឹកឃើញនិងដឹងខ្លួនជានិច្ច

+ សម្មាសមាធិ គឺជាការតាំងចិត្តត្រូវដោយធ្វើសមាធិដើម្បីចំរើនភាវនាក្នុងការតំកល់ចិត្តអោយនឹងនរមិនអោយអារម្មណ៍រវើយរវាយអណ្តែតអណ្តូងជាដើម ។

          សរុបសេចក្តីមក ផ្លូវរឺមធ្យោបាយទាំង៨ខាងលើនេះអាចបង្រួមមកបាននដល់ សីល ( សម្មាវាចា សម្មាកម្មមន្ត សម្មាអាជីវៈ ) សមាធិ ( សម្មាបាយាម សម្មាសតិ និងសម្មាសមាធិ ) និងបញ្ញា ( សម្មាទិដ្ឋិសម្មាសង្កប្ប ) ។

Read »

សហរដ្ឋអាមេរិកបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ១៧ នៅក្នុងសន្ទស្សន៍សេរីភាពសេដ្ឋកិច្ចដែលជាចំណាត់ថ្នាក់ប្រចាំឆ្នាំរបស់ប្រទេសដោយសេរីភាពសេដ្ឋកិច្ច។ យោងតាម The Heritage Foundation ក្រុមអ្នកគិតដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។

នៅក្នុងសន្ទស្សន៍សេរីភាពសេដ្ឋកិច្ចឆ្នាំ ២០១៧ ដែលត្រូវបានចេញផ្សាយក្នុងសប្តាហ៍នេះមូលនិធិបេតិកភណ្ឌបានផ្តល់ឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកនូវពិន្ទុ ៧៥.១ ។ ពិន្ទុនោះគឺទាបបំផុតរបស់អាមេរិកនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរយៈពេល ២៣ ឆ្នាំនៃសន្ទស្សន៍នេះ។

មូលនិធិបេតិកភ័ណ្ឌដាក់ពិន្ទុប្រទេសនានាក្នុងកំរិត ០-១០០ ដែល ១០០ ជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចសេរីបំផុត។ មានប្រទេសនិងទឹកដីចំនួន ១៨០ ដែលត្រូវបានរាប់បញ្ចូលក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ចុងក្រោយ។

កាលពីឆ្នាំមុនសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលបានពិន្ទុ ៧៥.៤ និងជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ១១ ក្នុងពិភពលោកអំពីសេរីភាពសេដ្ឋកិច្ច។ នៅពេលអតីតប្រធានាធិបតីបារ៉ាក់អូបាម៉ាចូលកាន់តំណែងក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ សហរដ្ឋអាមេរិកបានទទួលពិន្ទុ ៨០.៧ និងឈរនៅចំណាត់ថ្នាក់ទី ៦ ក្នុងសន្ទស្សន៍នេះ។ អ្នកស្រាវជ្រាវដែលបានបង្កើតលិបិក្រមនិយាយថាការធ្លាក់ចុះនៃសេរីភាពសេដ្ឋកិច្ចឆ្លុះបញ្ចាំងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរលើរដ្ឋបាលអូបាម៉ា។

លោក Anthony Kim អ្នកគ្រប់គ្រងស្រាវជ្រាវនៃសន្ទស្សន៍នេះបានមានប្រសាសន៍ថា“ សន្ទស្សន៍សេរីភាពសេដ្ឋកិច្ចឆ្នាំ ២០១៧ នេះគឺជាមូលដ្ឋានពិន្ទុសម្រាប់រដ្ឋបាលមុន ៗ ” ។

លោកគីមបានបញ្ជាក់ថាការធ្លាក់ចុះសន្ទស្សន៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងរយៈពេល ៨ ឆ្នាំចុងក្រោយនេះគឺសំខាន់ទៅលើការចំណាយរបស់រដ្ឋាភិបាលយ៉ាងច្រើននិងការត្រួតពិនិត្យហួសកម្រិត។


មូលនិធិបេតិកភណ្ឌកំណត់សេរីភាពសេដ្ឋកិច្ចជា“ សិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់មនុស្សគ្រប់រូបក្នុងការគ្រប់គ្រងកម្លាំងពលកម្មនិងទ្រព្យសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួន” ។ នោះរួមបញ្ចូលទាំងសេរីភាពក្នុងការងារផលិតប្រើប្រាស់និងវិនិយោគ។


រដ្ឋាភិបាលអាចរក្សាសេរីភាពសេដ្ឋកិច្ចដោយអនុញ្ញាតឱ្យកម្លាំង
ពលកម្មមូលធននិងទំនិញធ្វើចលនាដោយសេរី។ ក្រុមអ្នកគិតនិយាយថាការបង្កើនសេរីភាពសេដ្ឋកិច្ចបណ្តាលឱ្យមានឱកាសនិងផលិតភាពកាន់តែច្រើនក៏ដូចជាប្រាក់ឈ្នួលខ្ពស់។


នៅឆ្នាំ ២០១៧ ប្រទេសចំនួន ១០៣ បានកែលម្អពិន្ទុសេរីភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគេខណៈប្រទេសចំនួន ៧៣ បានឃើញថាពិន្ទុរបស់ពួកគេធ្លាក់ចុះ។ នៅក្នុងសន្ទស្សន៍បច្ចុប្បន្នប្រទេសចំនួន ៥ ត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជា“ ឥតគិតថ្លៃ” ៨៧ ត្រូវបានគេចាត់ទុកថា“ ភាគច្រើនទំនេរ” ឬ“ សេរីមធ្យម” ៦៥ ភាគច្រើន“ មិនចុះសម្រុង” ហើយប្រទេសចំនួន ២៣ ទៀតត្រូវបានគាបសង្កត់។

ប្រទេសទាំង ៥ ដែលជាក្រុម“ សេដ្ឋកិច្ចសេរី” នៅតែមិនផ្លាស់ប្តូរពីសន្ទស្សន៍ឆ្នាំ ២០១៦ ។ រដ្ឋទាំងនោះរួមមាន៖ ហុងកុងសិង្ហបុរីញូវហ្សេឡែនស្វីសនិងអូស្ត្រាលី។

អេស្តូនីកាណាដាកាណាដាអារ៉ាប់រួមអៀរឡង់និងឈីលីឈរនៅចំណាត់ថ្នាក់កំពូលទាំង ១០ ក្នុងតារាងចំណាត់ថ្នាក់។ (១៧៦) សាធារណរដ្ឋកុងហ្គោ (១៧៧) គុយបា (១៧៨) វេណេស៊ុយអេឡា (១៧៩) និងកូរ៉េខាងជើង (១៨០) កាន់កាប់បាតទី ៥ ។


ប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ដែលហែកហួរដោយសង្រ្គាមប្រទេស លីប៊ី សូម៉ាលីប្រទេសស៊ីរី និង យេម៉ែន មិនមានសណ្តាប់ធ្នាប់ទេ។ Lichtenstein តេស្តុនលីកស្តិនស្ទឺនដែលផ្តល់នូវសេរីភាពសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងច្រើនក៏អវត្តមានពីចំណាត់ថ្នាក់នេះដែរ។ 


តាមតំបន់អឺរ៉ុបឈរនៅលំដាប់ទីមួយដោយទទួលបានពិន្ទុជាមធ្យម ៦៨,០ ។ តំបន់មជ្ឈឹមបូព៌ានិងអាហ្វ្រិកខាងជើង (៦១.៩) អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក (៦០.៣) អាមេរិក (៦០.០) នីមួយៗមានពិន្ទុជាមធ្យមយ៉ាងតិច ៦០ ។


មូលនិធិបេតិកភណ្ឌចងក្រងចំណាត់ថ្នាក់ដោយផ្អែកលើស
សរស្តម្ភបួនដែលនីមួយៗមានបីប្រភេទតូចៗ។ កត្តានៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់គឺៈនីតិរដ្ឋ - សិទ្ធិទ្រព្យសម្បត្តិសុចរិតភាពរដ្ឋាភិបាលនិងប្រសិទ្ធភាពរបស់តុលាការ។ ទំហំរដ្ឋាភិបាល - ការចំណាយរបស់រដ្ឋាភិបាលបន្ទុកពន្ធនិងសុខភាពសារពើពន្ធ។ ប្រសិទ្ធភាពបទប្បញ្ញត្តិ - សេរីភាពអាជីវកម្មសេរីភាពការងារនិងសេរីភាពរូបិយវត្ថុ។ និងទីផ្សារបើកចំហ - សេរីភាពពាណិជ្ជកម្មសេរីភាពវិនិយោគនិងសេរីភាពហិរញ្ញវត្ថុ។


ពិន្ទុសរុបខ្ពស់ឬទាបមិនចាំបាច់បង្ហាញថាប្រទេសមួយគឺជាកន្លែងល្អឬអាក្រក់សម្រាប់បុគ្គលម្នាក់ៗដើម្បីបើកអាជីវកម្មវិនិយោគឬធ្វើការនោះទេ។ ឧទាហរណ៍នៅពេលវាយតម្លៃឱកាសអាជីវកម្មសហគ្រិនមួយចំនួនផ្តល់អាទិភាពដល់ពន្ធទាបនិងបទប្បញ្ញត្តិមានកំណត់ខណៈពេលដែលអ្នកផ្សេងទៀតអាចទទូចសុំទីតាំងដែលមានច្បាប់ទម្លាប់។

Read »

បញ្ជីនៃបណ្តាប្រទេសកុម្មុយនិស្តបច្ចុប្បន្ននៅក្នុង ពិភពលោក

ក្នុងអំឡុងពេលនៃសហភាពសូវៀត (១៩២២-១៩៩១) បណ្តាប្រទេសកុម្មុយនិស្តអាចត្រូវបានគេរកឃើញនៅអឺរ៉ុបខាងកើតអាស៊ីនិងអាហ្វ្រិក។ ប្រជាជាតិទាំងនេះដូចជាសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនគឺជាអ្នកលេងសកលលោកនៅក្នុងសិទ្ធិរបស់ពួកគេ។ ប្រទេសកុម្មុយនិស្តផ្សេងទៀតដូចជាអាល្លឺម៉ង់ខាងកើតជាផ្កាយរណបសំខាន់របស់សហរដ្ឋអាមេរិកដែលបានដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់ប៉ុន្តែមិនមានទៀតទេ។

កុម្មុយនិស្តគឺទាំងប្រព័ន្ធនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ច។ គណបក្សកុម្មុយនិស្តមានអំណាចដាច់ខាតលើអភិបាលកិច្ចហើយការបោះឆ្នោតគឺជាកិច្ចការរបស់គណបក្សតែមួយ។ គណបក្សគ្រប់គ្រងប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចផងដែរហើយកម្មសិទ្ធិឯកជនគឺខុសច្បាប់ទោះបីលក្ខណៈច្បាប់កុម្មុយនិស្តនេះបានផ្លាស់ប្តូរនៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួនដូចជាប្រទេសចិនក៏ដោយ។



ផ្ទុយទៅវិញប្រទេសសង្គមនិយមជាទូទៅមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យជាមួយនឹងប្រព័ន្ធនយោបាយពហុបក្ស។ គណបក្សសង្គមនិយមមិនចាំបាច់កាន់អំណាចសម្រាប់គោលការណ៍សង្គមនិយមដូចជាសំណាញ់សុវត្ថិភាពសង្គមរឹងមាំនិងភាពជាម្ចាស់របស់រដ្ឋាភិបាលនៃឧស្សាហកម្មនិងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសំខាន់ៗដើម្បីជាផ្នែកមួយនៃរបៀបវារៈក្នុងស្រុករបស់ជាតិ។ មិនដូចកុម្មុយនីស្តទេកម្មសិទ្ធិឯកជនត្រូវបានលើកទឹកចិត្តនៅក្នុងប្រទេសសង្គមនិយមភាគច្រើន។

គោលការណ៍គ្រឹះនៃលទ្ធិកុម្មុយនិស្តត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅពាក់កណ្តាលទសវត្សឆ្នាំ ១៨០០ ដោយលោកខាលម៉ាក្សនិងហ្វ្រីដិនអេងដែលជាទស្សនវិទូខាងសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយរបស់អាឡឺម៉ង់ពីរនាក់។ ប៉ុន្តែវាមិនទាន់ដល់បដិវត្តរុស្ស៊ីឆ្នាំ ១៩១៧ ទេដែលប្រទេសកុម្មុយនិស្តមួយគឺសហភាពសូវៀតបានកើតមក។ នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី ២០ វាបង្ហាញថាកុម្មុយនិស្តអាចជំនួសលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលជាមនោគមវិជ្ជានយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចលេចធ្លោ។ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះមានតែប្រទេសកុម្មុយនិស្តចំនួន ៥ ប៉ុណ្ណោះដែលនៅសល់នៅក្នុងពិភពលោក។

ប្រទេសចិន (សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន)

លោកម៉ៅសេទុងបានកាន់កាប់ប្រទេសចិនក្នុងឆ្នាំ ១៩៤៩ និងបានប្រកាសប្រជាជាតិនេះថាជាសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនដែលជាប្រទេសកុម្មុយនិស្ត។ ប្រទេសចិននៅតែប្រកាន់ខ្ជាប់កុម្មុយនិស្តចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៤៩ ទោះបីកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចបានដំណើរការអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំក៏ដោយ។ ប្រទេសចិនត្រូវបានគេហៅថា“ ចិនក្រហម” ដោយសារតែការគ្រប់គ្រងរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តលើប្រទេស។

ប្រទេសចិនពិតជាមានគណបក្សនយោបាយក្រៅពីគណបក្សកុម្មុយនីស្តចិនហើយការបោះឆ្នោតបើកចំហត្រូវបានធ្វើឡើងនៅទូទាំងប្រទេស។ ទោះយ៉ាងណានោះបាននិយាយថា CPC មានការគ្រប់គ្រងលើការតែងតាំងនយោបាយទាំងអស់ហើយជាទូទៅមានការប្រឆាំងតិចតួចសម្រាប់គណបក្សកុម្មុយនីស្តដែលកំពុងកាន់អំណាច។

នៅពេលដែលប្រទេសចិនបានបើកចំហដល់ពិភពលោកទាំងមូលក្នុងប៉ុន្មានទសវត្សថ្មីៗនេះភាពខុសគ្នានៃទ្រព្យសម្បត្តិបានលុបបំបាត់គោលការណ៍ខ្លះនៃលទ្ធិកុម្មុយនីស្តហើយនៅឆ្នាំ ២០០៤ រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសនេះត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរដើម្បីទទួលស្គាល់កម្មសិទ្ធិឯកជន។

សាធារណរដ្ឋគុយបា

បដិវត្តមួយនៅឆ្នាំ ១៩៥៩ បានដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលគុយបាដោយលោកហ្វីដកាស្ត្រូនិងសហការីរបស់គាត់។ នៅឆ្នាំ ១៩៦១ គុយបាបានក្លាយជាប្រទេសកុម្មុយនិស្តពេញលេញនិងបានបង្កើតទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយសហភាពសូវៀត។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះសហរដ្ឋអាមេរិកបានដាក់បំរាមលើពាណិជ្ជកម្មទាំងអស់ជាមួយគុយបា។ នៅពេលដែលសហភាពសូវៀតដួលរលំក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ គុយបាត្រូវបានបង្ខំឱ្យស្វែងរកប្រភពថ្មីសម្រាប់ការឧបត្ថម្ភពាណិជ្ជកម្មនិងហិរញ្ញវត្ថុដែលប្រទេសនេះបានធ្វើជាមួយប្រទេសជាច្រើនរួមមានប្រទេសចិនបូលីវីនិងវេណេស៊ុយអេឡា។

ប្រទេសឡាវ (សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតឡាវ)

សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតឡាវជាផ្លូវការបានក្លាយជាប្រទេសកុម្មុយនិស្តក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ បន្ទាប់ពីបដិវត្តគាំទ្រដោយវៀតណាមនិងសហភាពសូវៀត។ ប្រទេសនេះធ្លាប់ជារាជាធិបតេយ្យ។ រដ្ឋាភិបាលរបស់ប្រទេសនេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងភាគច្រើនដោយឧត្តមសេនីយ៍យោធាដែលគាំទ្រប្រព័ន្ធឯកបក្សដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងឧត្តមគតិម៉ាក្សនិយម។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៨ ប្រទេសនេះបានចាប់ផ្តើមអនុញ្ញាតឱ្យមានកម្មសិទ្ធិឯកជនមួយចំនួនហើយវាបានចូលរួមជាមួយអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ ។


កូរ៉េខាងជើង (កូរ៉េខាងជើងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតប្រជាធិបតេយ្យកូរ៉េ)

ប្រទេសកូរ៉េដែលត្រូវបានកាន់កាប់ដោយប្រទេសជប៉ុនក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី ២ ត្រូវបានបែងចែកបន្ទាប់ពីសង្គ្រាមទៅជាភាគខាងជើងដែលត្រួតត្រាដោយរុស្ស៊ីនិងភាគខាងត្បូងកាន់កាប់ដោយអាមេរិក។ នៅពេលនោះគ្មាននរណាម្នាក់គិតថាភាគថាសនឹងស្ថិតស្ថេរឡើយ។

កូរ៉េខាងជើងមិនបានក្លាយជាប្រទេសកុម្មុយនិស្តទេរហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៤៨ នៅពេលដែលកូរ៉េខាងត្បូងប្រកាសឯករាជ្យពីកូរ៉េខាងជើងដែលប្រកាសអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ គាំទ្រដោយប្រទេសរុស្ស៊ីមេដឹកនាំកុម្មុយនិស្តកូរ៉េគីមអ៊ីលស៊ុងត្រូវបានតែងតាំងជាមេដឹកនាំប្រទេសថ្មី។

រដ្ឋាភិបាលកូរ៉េខាងជើងមិនចាត់ទុកខ្លួនឯងជាកុម្មុយនិស្តទេទោះបីរដ្ឋាភិបាលពិភពលោកភាគច្រើនធ្វើក៏ដោយ។ ផ្ទុយទៅវិញគ្រួសារគីមបានផ្សព្វផ្សាយម៉ាកកុម្មុយនិស្តផ្ទាល់ខ្លួនដោយផ្អែកលើគំនិតរបស់ជឺជឺ (ភាពខ្លួនទីពឹងខ្លួន) ។


ត្រូវបានណែនាំជាលើកដំបូងនៅពាក់កណ្តាលទសវត្សឆ្នាំ ១៩៥០ ជូជឺជំរុញអោយមានជាតិនិយមរបស់កូរ៉េដែលត្រូវបានបញ្ចូលនៅក្នុងការដឹកនាំរបស់ (និងការលះបង់ការគោរពចំពោះ) ពួកគីម។ ជូឆឺបានក្លាយជាគោលនយោបាយរដ្ឋផ្លូវការនៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៧០ និងត្រូវបានបន្តក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកគីមជុងអ៊ីលដែលបានស្នងតំណែងឪពុករបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ និងលោកគីមជុងអ៊ុនដែលបានឡើងកាន់អំណាចនៅឆ្នាំ ២០១១ ។

ក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសនេះត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរដើម្បីលុបរាល់ការលើកឡើងនៃឧត្តមគតិម៉ាក្សនិយមនិងលេនីននិយមដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃលទ្ធិកុម្មុយនិស្តហើយពាក្យកុម្មុយនិស្តក៏ត្រូវបានដកចេញដែរ។

វៀតណាម (សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម)

ប្រទេសវៀតណាមត្រូវបានគេចែកជាសន្និសិទនៅឆ្នាំ ១៩៥៤ ដែលបន្តបន្ទាប់ពីសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទីមួយ។ នៅពេលដែលការបែងចែកត្រូវបានគេសន្មតថាជាបណ្តោះអាសន្នវៀតណាមខាងជើងបានក្លាយជាកុម្មុយនិស្តនិងគាំទ្រដោយសហភាពសូវៀតខណៈដែលវៀតណាមខាងត្បូងមានប្រជាធិបតេយ្យនិងគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។


បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមអស់រយៈពេលពីរទសវត្សផ្នែកទាំងពីរនៃប្រទេសវៀតណាមត្រូវបានបង្រួបបង្រួមហើយនៅឆ្នាំ ១៩៧៦ វៀតណាមដែលជាប្រទេសបង្រួបបង្រួមបានក្លាយជាកុម្មុយនិស្ត។ ដូចបណ្តាប្រទេសកុម្មុយនិស្តដទៃទៀតដែរប្រទេសវៀតណាមក្នុងប៉ុន្មានទសវត្សថ្មីៗនេះបានឆ្ពោះទៅរកសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារដែលបានឃើញនូវឧត្តមគតិសង្គមនិយមរបស់ខ្លួនដែលត្រូវបានផ្គត់ផ្គង់ដោយមូលធននិយម។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើឱ្យមានទំនាក់ទំនងធម្មតាជាមួយប្រទេសវៀតណាមក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៥ ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកប្រធានាធិបតី Bill Clinton.។

ប្រទេសដែលមានគណបក្សកុម្មុយនីស្តគ្រប់គ្រង

ប្រទេសជាច្រើនដែលមានគណបក្សនយោបាយច្រើនមានមេដឹកនាំដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយគណបក្សកុម្មុយនីស្តរបស់ប្រទេសរបស់ពួកគេ។ ប៉ុន្តែរដ្ឋទាំងនេះមិនត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាកុម្មុយនិស្តពិតប្រាកដនោះទេដោយសារតែវត្តមានរបស់គណបក្សនយោបាយផ្សេងទៀតហើយដោយសារតែគណបក្សកុម្មុយនិស្តនេះមិនត្រូវបានផ្តល់អំណាចពិសេសដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ នេប៉ាល់  ហ្គីយ៉ាណា និង ម៉ុលដាវី សុទ្ធតែមានគណបក្សកុម្មុយនិស្តដែលកំពុងកាន់អំណាចក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ។

ប្រទេសសង្គមនិយម

ខណៈពេលដែលពិភពលោកមានតែប្រទេសកុម្មុយនិស្តចំនួន ៥ ប្រទេសប្រទេសសង្គមនិយមគឺមានលក្ខណៈធម្មតា - ប្រទេសដែលមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញរួមមានសេចក្តីថ្លែងអំពីការការពារនិងការគ្រប់គ្រងវណ្ណៈកម្មករ។ រដ្ឋសង្គមនិយមរួមមាន
ព័រទុយហ្កាល់ (Portugal)
 ស្រីលង្កា (Sri Lanka)
ឥណ្ឌា (India)
ហ្គីណេ (Guinea) 
ប៊ីសៅ (Bissau) និង តង់ហ្សានី (Tanzania)
ប្រទេសទាំងនេះភាគច្រើនមានប្រព័ន្ធនយោបាយពហុបក្សដូចជាឥណ្ឌាហើយប្រទេសមួយចំនួនទៀតកំពុងធ្វើសេរីភាវូបនីយកម្មសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគេដូចជាព័រទុយហ្កាល់។

Read »

Totalitarianism ឬ ភាពផ្តាច់ការ

ភាពផ្តាច់ការ
របបផ្តាច់ការនិយមគឺជាប្រព័ន្ធនយោបាយឬទម្រង់នៃរដ្ឋាភិបាលដែលហាមប្រាមគណបក្សប្រឆាំងរឹតត្បិតការប្រឆាំងបុគ្គលចំពោះរដ្ឋនិងការទាមទាររបស់ខ្លួនហើយអនុវត្តកម្រិតខ្ពស់បំផុតនៃការគ្រប់គ្រងលើជីវិតសាធារណៈនិងឯកជន។ វាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាទម្រង់ផ្តាច់ការបំផុតនិងពេញលេញបំផុត។


Oligarchy
គឺជាទម្រង់មួយនៃរចនាសម្ព័ន្ធថាមពលដែលអំណាចស្ថិតនៅជាមួយមនុស្សមួយចំនួនតូច។ មនុស្សទាំងនេះអាចត្រូវបានសម្គាល់ដោយភាពថ្លៃថ្នូរទ្រព្យសម្បត្តិការអប់រំឬសាជីវកម្មសាសនានយោបាយឬការគ្រប់គ្រងយោធា។

  


រដ្ឋាភិបាល Government
រដ្ឋាភិបាលគឺជាប្រព័ន្ធឬក្រុមមនុស្សគ្រប់គ្រងសហគមន៍ដែលបានរៀបចំហើយជារដ្ធមួយ។ ក្នុងករណីនិយមន័យសមាគមទូលំទូលាយរដ្ឋាភិបាលជាធម្មតាមាននីតិប្បញ្ញត្តិនីតិប្រតិបត្តិនិងតុលាការ។


រាជានិយម ឬ Monarchy
របបរាជានិយមគឺជាទម្រង់នៃរដ្ឋាភិបាលដែលមនុស្សធម្មជាតិដែលជាព្រះមហាក្សត្រគឺជាប្រមុខរដ្ឋរហូតដល់មរណភាពឬការដាក់រាជ្យ។ អំណាចគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះមហាក្សត្រអាចប្រែប្រួលពីនិមិត្តរូបសុទ្ធសាធការរឹតត្បិតទៅជាស្វ័យភាពពេញលេញការរួមបញ្ចូលគ្នារវាងអំណាចនីតិប្បញ្ញត្តិនិងអំណាចតុលាការ។






សាធារណរដ្ឋ ឬ  Republic
សាធារណរដ្ឋគឺជាទម្រង់រដ្ឋាភិបាលមួយដែលប្រទេសនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាបញ្ហាសាធារណៈមិនមែនជាការព្រួយបារម្ភឯកជនឬទ្រព្យសម្បត្តិរបស់មេដឹកនាំទេ។ មុខតំណែងចម្បង ៗ នៃអំណាចនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋមួយត្រូវបានសំរេចតាមរយៈលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យការគ្រប់គ្រងបែបស្វយ័តនិយមឬការលាយបញ្ចូលគ្នាជាជាងការកាន់កាប់ដោយមិនមានការគ្រប់គ្រង។








ទស្សនៈនិយម ឬ  Despotism
ទស្សនៈនិយមគឺជាទម្រង់មួយរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលអង្គភាពតែមួយគ្រប់គ្រងដោយអំណាចដាច់ខាត។ ជាធម្មតាអង្គភាពនោះគឺជាបុគ្គលដែលជាអ្នកកាន់អំណាចដូចជានៅក្នុងរបបផ្តាច់ការប៉ុន្តែសង្គមដែលកំណត់ការគោរពនិងអំណាចដល់ក្រុមជាក់លាក់ត្រូវបានគេហៅថាគួរឱ្យស្អប់ខ្ពើម។

Read »